Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2012

Το Tango Argentino




 «Το Αργεντίνικο Τάνγκο είναι μια θλιμμένη σκέψη που μπορεί ακόμη και να χορευτεί».

Το Tango είναι μουσική, αλλά απαραιτήτως χορευτικό είδος μουσικής, με ένα δικό του ρυθμό και δομή σε σχέση με άλλα είδη. Το τάνγκο είναι λοιπόν και χορός, ένας από τους πιό γοητευτικούς, κομψούς και αισθησιακούς χορούς.
Όμως, όπως ο ρεμπέτης, έτσι κι ο αυθεντικός tanguero είναι κάτι πολύ περισσότερο από απλά ένας χορευτής, και καλείται να εκφράσει μέσα από το χορό του όχι μόνο έναν αισθησιασμό αλλά και τα ντέρτια του. Αυτό γίνεται απόλυτα κατανοητό αν κοιτάξουμε λίγο πίσω, στην ιστορία του τάνγκο...
Ιστορία του τάνγκο
Το Tango είναι, αρχικά, ένα απαραιτήτως χορευτικό είδος μουσικής, κι έτσι έχει ένα δικό του ρυθμό και δομή σε σχέση με άλλα είδη. Όπως κάθε καινούρια μουσική, είχε επιρροές από το κοινωνικό και πολιτιστικό σκηνικό που υπήρχε στα τέλη του 19ου αιώνα που συνόδευε την εξέλιξή του.
Το κοινωνικό πλαίσιο που γεννήθηκε το πρωτόγονο tango, όσο διακριτό μπορεί να είναι, είναι αυτό του Buenos Aires του 1880, με πληθυσμό 210.000 κατοίκων κι ένα ισχυρό μεταναστευτικό κύμα από την Ευρώπη. Έτσι, η πόλη φτάνει τους 1.200.000 κατοίκους και το tango αρχίζει να αναγνωρίζεται. Η απίστευτη πολιτιστική μίξη τόσων ανθρώπων με την Ισπανοϊταλική και τοπική φλέβα εκφράστηκε σε μια μουσική και πνευματική κοινότητα. Η σύνθεσή της κάνει το tango ένα ασύγκριτο είδος όπου η συνεισφορά τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του αφρικανικού ήχου είναι εμφανής.
Το Buenos Aires το 1880 ήταν ένα μεγάλο χωριό όπου υπήρχαν αίθουσες χορού, οι ακαδημίες, και θέατρα, που ήταν τα μοναδικά μέρη που θα μπορούσε κανείς να χορέψει ή να δει χορό σε έργα. Οι ακαδημίες, ή αλλιώς pirigundines, είχαν πληρωμένες γυναίκες και χρειαζόταν άδεια εργασίας από τις αρχές. Βρίσκονταν στα προάστια και στις απομακρυσμένες περιοχές του Rio de la Plata (σύνορο Αργεντινής – Ουρουγουάης). Σε αυτές το tango γεννήθηκε και αναπτύχθηκε με την επιρροή των ρυθμών που ακούγονταν εκεί: των ευρωπαϊκών polka, corrido, waltz, schottis καθώς και της milonga των ντόπιων gauchos (καουμπόηδες).
Η milonga ξεκίνησε με τη μορφή της milonga campera ή αλλιώς milonga surena (της υπαίθρου) . Ήταν μια payada (κάτι σαν μαντινάδα) που τραγουδούσαν οι gauchos της υπαίθρου με τις κιθάρες τους και ήταν κατά κάποιο τρόπο μια στιχομυθία μεταξύ τους. Επειδή οι αφρικανοί δεν καταλάβαιναν τι έλεγε, τους ακουγόταν απλά κάτι με πολλές λέξεις (mil = χίλιες, longa = λέξη). Είχε το ρυθμό της κουβανικής habanera. Χορευτικά επηρεάστηκε από το αφρικανικό candombe, το οποίο είχε κινήσεις με αρκετά λικνίσματα του κορμού και λύγισμα γονάτων που δε χορευόταν όμως σε ζευγάρια. Οι μη αφρικανικής καταγωγής λαοί, θέλοντας να το διακωμωδήσουν, πιάνονταν σε ζευγάρια, επηρεασμένοι από τους άλλους χορούς, κι έκαναν τις σπασμωδικές, για τα δικά τους μάτια, νέγρικες κινήσεις. Έτσι δημιουργήθηκαν οι πρώιμες μορφές της milonga και του tango criollo. Η πρώτη milonga portena ή milonga ciudadana (της πόλης) που έγινε γνωστή, γράφτηκε το 1931 από τον Sebastian Piana και ήταν η Milonga Sentimental.
Οι λατέρνες το διέδωσαν σε διάφορες γειτονιές και χόρευε ο κόσμος στους δρόμους, πολλές φορές άντρες μεταξύ τους, αφού η γυναικεία παρουσία ήταν σχεδόν μηδαμινή. Οι μετανάστες συνήθως έρχονταν μόνοι τους κι έτσι η επαφή με το άλλο φύλο γινόταν είτε σε αίθουσες χορού είτε σε οίκους ανοχής.
Το tango δεν ξεκίνησε σε οίκους ανοχής όπως πιστεύεται, αφού εκεί δεν υπήρχαν καν μουσικοί. Ο λόγος που δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση είναι επειδή πολλές ακαδημίες ήταν κακόφημες. Άντρες του υποκόσμου και γυναίκες αμφιβόλου ηθικής σύχναζαν εκεί. Επίσης το μουσικό πρόγραμμα δεν περιλάμβανε μόνο tango.
Άλλη παρανόηση που δημιουργήθηκε ήταν το ότι ο χορός αυτός δεν ήταν αποδεχτός από την υψηλή κοινωνία. Υπήρχαν και ακαδημίες με καλό όνομα όπου σύχναζε η υψηλή κοινωνία και το tango ήταν ο βασιλιάς των χορών. Από το 1902 κι έπειτα, το Teatro Opera, οργάνωνε χορούς μεταξύ των οποίων και tango όπου δεν συνήθιζαν να πηγαίνουν τα λαϊκά στρώματα. Επίσης με την τεχνολογική ανάπτυξη, η δισκογραφία επέλεξε το tango. Ένας δίσκος κόστιζε μεταξύ 2,50 και 5 pesos. Ένα γραμμόφωνο μεταξύ 150 και 300 pesos. Οι παρτιτούρες μεταξύ 1 και 3 pesos. Αυτά τα ποσά μπορούσαν να διαθέσουν μόνο οικογένειες κάποιας οικονομικής άνεσης.
Τέλος, άλλη ιστορική ανακρίβεια ήταν ο αφορισμός του tango από την Εκκλησία που είχε αρθεί μετά από παράσταση μπροστά στον Πάπα στο Βατικανό. Δεν υπάρχουν στοιχεία στα αρχεία της Εκκλησίας και ούτε μαρτυρίες από εκείνη την εποχή.
Μετά το 1912, το tango μεταφέρθηκε στην Ευρώπη όπου και είχε διαφοροποιηθεί χορευτικά αλλά και μουσικά κυρίως από τη Γαλλία αποκτώντας πιο «καθώς πρέπει» ύφος και πιο πομπώδη ήχο αντίστοιχα. Μετά διαδόθηκε παγκοσμίως. Στην Νέα Υόρκη το είχε παρουσιάσει ο Rudolfo Valentino στην ταινία του Οι Τέσσερις Καβαλάρηδες της Αποκαλύψεως το 1921, πιο εξευρωπαϊσμένο φυσικά.
Το 1917, ένας νέος τραγουδιστής, ο Carlos Gardel, αποφασίζει να τραγουδίσει ένα tango: Mi noche triste. Από τότε θεωρείται ο πιο σημαντικός τραγουδιστής στην ιστορία του tango. Καθήλωνε το λαό με τη φωνή του. Ηχογράφησε αμέτρητους δίσκους, πρωταγωνίστησε σε ταινίες και γύριζε σε περιοδείες στην Ευρώπη μέχρι τον τραγικό του θάνατο σε αεροπορικό δυστύχημα στην Κολομβία το 1935.
Ήδη από το 1910 περίπου είχε μπει στο tango και το bandoneon, το οποίο πια θεωρείται και το επίσημο όργανό του. Παλιά τα όργανα που ακούγονταν ήταν μόνο βιολί, κιθάρα και φλάουτο. Ο ήχος του έκανε τα κομμάτια, από το 1915 και μετά, πιο αργά, είχε αλλάξει λίγο ο ρυθμός. Και η περίοδος 1935-1952 θεωρείται η Χρυσή Εποχή του tango όπου άνθισαν ορχήστρες σπουδαίων μουσικών και το tango ήταν στις δόξες του.
Το πραξικόπημα του 1955 που έδιωξε τον Peron, είχε σοβαρές συνέπειες στην Αργεντινή αλλά και συγκεκριμένα στο tango. Η νέα στρατιωτική κυβέρνηση θεωρούσε την κουλτούρα της μάζας επικίνδυνη. Δεν καταλάβαιναν και δεν αποδέχονταν το tango. Ο Peron χρησιμοποίησε το tango και τους καλλιτέχνες του για πολιτικούς σκοπούς και πολλοί διάσημοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με το κίνημα του Peron. Συνεπώς αρκετοί φυλακίστηκαν και επικηρύχτηκαν. Επίσης ένας μεγάλος αριθμός ανδρών μαζεμένων σε αίθουσες χορού, ήταν απειλή.
Θα ήταν δύσκολο να απαγορευτεί το tango αυτό καθεαυτό, αν και πολλά κομμάτια απαγορεύτηκαν ή άλλαξαν τίτλους. Είχαν εκδοθεί διατάγματα για απαγόρευση κυκλοφορίας μετά από κάποια ώρα, ή ακόμα και απαγόρευση συνάθροισης άνω των 2-3 ατόμων, κάνοντας έναν κοινωνικό χορό παράνομο. Μια έξυπνη επίθεση εναντίον του tango ήταν η απαγόρευση της εισόδου ανηλίκων σε νυχτερινά κέντρα, εκτός από αυτά που έπαιζαν μουσική Rock ‘n’ Roll. Έτσι, εν μία νυκτί, η γενιά που ήταν 18 χρονών το 1955 χόρευε tango με αυτοπεποίθηση ενώ τα παιδιά που ήταν 13 χρονών δεν το χόρευε καθόλου.
Με την πτώση της χούντας το 1983, ξεκίνησε μια θεαματική αναγέννηση του tango στο Buenos Aires. Άρχισαν να ανθίζουν οι τέχνες, ανάμεσά τους κι αυτό. Ξαφνικά ο κόσμος ήθελε να ξαναρχίσει να χορεύει. Το σύμβολο της Αργεντινής. Ήταν ξανά περήφανοι που ήταν Αργεντίνοι. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχαν τμήματα αρχαρίων στη Χρυσή Εποχή του tango (1935-1952). Δεν υπήρχε παράδοση στη διδασκαλία του. Δεν υπήρχαν δάσκαλοι. Ένα κενό έπρεπε να καλυφθεί…
Τα πιο σημαντικά χορευτικά στυλ είναι τα:
Canyengue, Tango Salon (από το οποίο προήλθε και το Estilo Milonguero ή Apilado) Tango Escenario και Tango Fantasia. Το τελευταίο χορεύεται συνήθως σε μουσική του Astor Piazzolla, ιδρυτή του Tango Nuevo. Θεωρείται καινοτόμος στην εξέλιξη της μουσικής tango εισάγωντας το ρυθμό των 4/4, αφού μέχρι τότε τα tango παίζονταν σε ρυθμό 2/4 ή 4/4, οι milongas σε 2/4 και τα valses criollos σε ?.
Χαρακτηριστικά
Στο αργεντίνικο τάνγκο, πρώτα κινείται το κέντρο του σώματος, κι έπειτα τα πόδια πηγαίνουν να το στηρίξουν. Οι χορευτές μοιάζουν να γλυστρούν στο έδαφος, καθρεφτίζοντας ή συμπληρώνοντας με ιδανικό τρόπο ο ένας τον άλλον, με κινήσεις μαλακές που ενίοτε καταλήγουν σε απότομες στροφές και θεατρικές πόζες, ενώ οι γάμπες τους περιπλέκονται σαν χταπόδια σε αμέτρητους κομψούς συνδυασμούς, δημιουργώντας ένα κλίμα αβίαστου ερωτισμού. Το αργεντίνικο τάνγκο είναι μιά νέα αντίληψη για το χορό ζευγαριών. Οι περισσότεροι χοροί έχουν μιά λογική αλληλουχία κινήσεων που μπορεί να μαντέψει η ντάμα, ενώ εδώ πρέπει να ξεχάσει κανείς τους αυστηρούς κανόνες και να αφεθεί στην πραγματική επαφή και επικοινωνία, δημιουργώντας έναν μη-λεκτικό διάλογο. Ένα τάνγκο είναι μιά ζωντανή πράξη τη στιγμή που συμβαίνει. Είναι ένας τρόπος έκφρασης που ζει από την πρόκληση της στιγμής και γίνεται πηγή αυθορμητισμού και δημιουργίας.
Διδακτική Προσέγγιση:
Το μάθημα διεξάγεται με τρόπο ώστε να είναι διασκεδαστικό και ταυτόχρονα επιμορφωτικό και διαδραστικό. Ο κάθε μαθητής μαθαίνει το σώμα του, βελτιώνει την κίνηση του και συνδυάζει τη μουσική με την ανάγκη για σωματική έκφραση. Με τη βοήθεια των συναισθημάτων που πηγάζουν από το tango, καθένας προετοιμάζεται για χορευτική έκφραση που βασίζεται σε αυτοσχεδιασμό και την προσωπική φαντασία. Γίνεται εισαγωγή στα διάφορα χορευτικά στυλ, στην προέλευση και εξέλιξη του tango. Στόχος της προσέγγισης είναι ο μαθητής να κατανοήσει ότι χορεύοντας δεν επαναλαμβάνει μηχανικά μια χορογραφία.Οτι η κάθε κίνηση –ακόμα και η πιο απλή- βγαίνει μοναδική και χαρακτηρίζει το χορευτή και τελικά, η εκτέλεση πιο περίπλοκων κινήσεων προσφέρει την ευχαρίστηση προσωπικής δημιουργίας. Και τέλος να ανακαλύψει ότι η συνεργασία κι επικοινωνία δύο ανθρώπων στο tango είναι η ουσία και η ομορφιά του.